Nikola Tesla – čovek koji je “pronašao” XX vek

U Njujorku je na današnji dan, na Božić, 1943. godine umro jedan od najvećih istraživača koji je ikada živeo – Nikola Tesla, “čovek koji je izmislio XX vek“, kako ga mnogi nazivaju. Umoro je sam, od srčanog udara u 87. godini života, u hotelskom apartmanu broj 3327 na 33. spratu Njujork hotela.

Povodom njegove smrti gradonačelnik Njujorka, Fjorel Henri Lagvardija, rekao je:

“Nikola Tesla je umro. Umro je siromašan, ali je bio jedan od najkorisnijih ljudi koji su ikada živeli. Ono što je stvorio veliko je i, kako vreme prolazi, postaje još veće“.

Nikola Tesla, svetski pronalazač srpskog porekla, dao je ogroman doprinos tehnološkom napretku i nauci kao pronalazač obrtnog magnetnog polja, indukcionog motora, višefazne neizmenične struje, generatora i kompletnog sistema proizvodnje i distribucije električne energije.

Rođen je u Smiljanu 10. jula 1856. godine (tadašnja Austrougarska) u porodici pravoslavnog sveštenika. Osnovnu školu učio je u Smiljanu i Gospiću, a Realnu gimnaziju u Gospiću. Godine 1870 završava gimnaziju u Gospiću i upisuje Visoku realnu gimnaziju u Karlovcu. Ovu školu završava 1873. godine, a dve godine kasnije odlazi da studira na Politehničkoj školi u Gracu. Godine 1880. upisuje studije filozofije prirode na Univerzitetu u Pragu.

Narednih nekoliko godina radi u Budimpešti, Parizu i Strazburu. U SAD odlazi 1884. godine.

Ubrzo nakon dolaska u SAD, Nikola Tesla je registrovao (oktobar 1887) neke od najznačajnijih patenata – višefazni elektromagnetni motor i prenos električne snage. Samo nekoliko godina nakon registracije ovi patenti primenjeni su u projektovanju hidroelektrane na Nijagarinim vodopadima.

Prva hidroelektrana u Srbiji koja je u potpunosti radila po Teslinim sistemima bila je hidroelektrana “Đetinja”, na istoimenoj reci kod Užica, snage 100 KS, koja je počela sa radom 1900. godine, samo pet godina posle Nijagare. Godine 1903. počela je da radi i druga hidroelektrana u Srbiji. Bila je to HE “Vučje”, u istoimenom selu na Vučjanki. Prvi dalekovod u Srbiji, dužine 17 km, izgrađen je od ove elektrane do Leskovca.

Pet godina kasnije sa radom je počela hidroelektrana “Sveta Petka”, na reci Nišavi, u Sićevačkoj klisuri kod sela Ostrvica. Prve kilovate električne energije ova hidroelektrana, proizvela je 21. septembra 1908. godine. Za početak izgradnje ove hidroelektrane zaslužni su meštani sela Sićeva, dok je neposredni incijator bio Todor Milovanović, tadašnji predsednik opštine Niš. Idejni projekat ove mini hidroelektrane dao je Nikola Tesla, i zbog toga je proglašen počasnim građaninom Sićeva. Ova hidroelektrana ima tri turbine snage od po 220 kW i 3 generatora naizmenične struje snage od po 200 kW (ukupna snaga 600 kW).

Mini hidroelektrane “Đetinja”, “Vučje” i “Sveta Petka” rade i danas.

Dalja istraživanja Nikole Tesle dovela su do novih otkrića na polju struja visoke frekvencije i visokih napona. Prvo je konstruisao visoko-frekventne alternatore, koji su dugi niz godina predstavljali osnovu emisionih radio-stanica, a zatim je prešao na proizvodnju neprigušenih elektromagnetnih talasa pomoću oscilatornih kola sa stacionarnim elementima – velikim kalemovima, kondenzatorima i antenama.

Nikola Tesla je tokom 1897. godine patentirao za radio veze fundamentalni princip rezonancije po dva električna kola na emisionom i na prijemnom kraju. Postavio je i osnove radio komunikacija na velikim daljinama.

Otkrio je mnoge osobine struje visoke frekvencije. Godine 1898 konstruisao je model broda bez posade, kojim se upravljalo sa obale pomoću radio talasa.

Dug i plodan Teslin istraživački rad urodio je velikim brojem izuma koji pripadaju grupi izuzetno vrednih rešenja za napredak tehnike, od kojih su mnogi bili toliko ispred svoga vremena, da se može reći da ni danas ne možemo u potpunosti da sagledamo sve njihove vrednosti i posledice.

Autor je više od 700 patenata (112 u oblasti elektrotehnike), koji su registrovani u 25 zemalja. Njegovi najznačajniji patenti vezani su za otkriće tzv. Teslinog transformatora, Teslinog kalema, asinhronog i sinhronog motora, obrtnog magnetnog polja i višefaznog sistema. Izuzetno značajan doprinos dao je primeni naizmenične struje čime je omogućio znatno efikasniji i lakši prenos električne energije na daljinu.

Nikoli Tesli u čast Međunarodna jedinica mere za gustinu magnetnog fluksa (magnetnu indukciju) dobila je ime tesla.