Algol

ß Per, HD 19356, SAO 38592

Verovatno najpoznatija promenljiva zvezda je Algol. Ova zvezda se nalazi u sazvežđu Perseja (β Persei) i najčešće je vidimo kao zvezdu druge magnitude.

Ime Algol potiče od arapske reči koja u prevodu znači “glava demona”. Bez obzira na to što nisu pronađeni zapisi iz antičkog i srednjevekovnog perioda koji bi ukazivali na promenljivost sjaja ove zvezde njena karakterizacija od najranijih dana navodi na zaključak da je njena promena sjaja bila zabeležena. Širom drevnog Mediterana Algol je povezivan sa različitim užasnim čudovištima.

U mitovima narodna drevnog Izraela Algol je bio Lilit. Prema verovanju Jevreja Lilit je bila žena demon, neprijatelj novorođene dece. Njeno ime i osobine potiču od mesopotamskog demona lilû (ženski rod: lilitu). Prema verovanju Jevreja Lilit je bila prva Adamova žena, ali čim je Bog stvorio, posle Adama, njih dvoje su počeli da se svađaju i ona je pobegla. Adam je tražio da Bog pošalje anđele da nađu Lilit i da je vrate. Tri anđela su rekla Lilit da se vrati Adamu ili će, ako to ne uradi, jedno od njene demonske dece umirati svakog dana. Lilit je odbila i zapretila da će napadati mušku decu do osam i žensku do 20 dana nakon rođenja.

U legendama iz Grčke i Rimske mitologije zvezda Algol viđena je kao glava Meduze, najpoznatije od tri gnusnih sestara poznatih kao Gorgoni, koje su bogovi kaznili zbog njihove prekomerne sujete. Meduza je bila jedini smrtni Gorgon i predstavljana je kao žena koja je umesto kose imala zmijske glave. Ona je imala moć da svakog ko je pogleda, svojom “lepotom” pretvori u kamen; ovo nije smetalo Perseju da je ubije tako što joj je odsekao glavu.

U drugim izvorima Algol se predstavlja kao Vražja (Đavolja) zvezda, oko Meduze ili Zao duh.

Spektralna analiza ove zvezde pokazuje da se ona sastoji od tri zvezde, koje se nalaze na ugaonom rastojanju manjem od 0,1 lučne sekunde. Prividna magnituda zvezde Algol kreće se od 2,1 do 3,4, sa periodom od 2 dana 20 sati i 49 minuta. Oscilovanje sjaja posledica je pomračenja glavne zvezde većim i hladnijim pratiocem. Prvi zapisi o promeni sjaja ove zvezde potiču iz 1670 godine a ostavio ih je Italijan Geminiano Montanari, a engleski astronom John Goodricke prvi je, 1782. godine, objasnio promenu sjaja ove zvezde.

Osnovna zvezda, označena kao Algol A, je plavo-bela zvezda tipa B8. Ova zvezda se nalazi u stabilnoj fazi svog evolutivnog razvoja i sija oko 150 puta jače nego Sunce. Druga zvezda, Algol B, koja pomračuje osnovnu zvezdu, pripada spektralnoj klasi G8. Ovo je belo-žuti superdžin koji je približno šest puta sjajniji od Sunca.

Temperatura na površini Algola A iznosi 10.100 K a njegov prečnik je tri puta veći od prečnika naše zvezde. Algol B je malo veći, ali temperatura na njegovoj površini je niža i iznosi 4.900 K. Mase Algola A i B procenjene su na 3,7 odnosno 0,8 masa Sunca.

Treća komponenta ovog trojnog sistema, Algol C, je plavo-bela stabilna zvezda 1,8 puta masivnija i deset puta sjajnija od Sunca.

Komponente A i B nalaze se na rastojanju samo za 40% većem od njihovih prečnika (tj. oko 10 miliona kilometara). Kao posledica ovako malog rastojanja i snažnog međusobnog gravitacionog uticaja ove dve zvezde “potok” gasa stalno struji sa iz atmosfere superdžina ka Algolu A.